Τ' αη-Γιωρκού

Εικαστική μεταφορά του πανάρχαιου δημοτικού Κυπριακού τραγουδιού.

Ο Αη-Γιώργης, κάπου στα μέρη της Συρίας, φονεύει τον δράκοντα (προσωποποίηση του κακού) που εξεβίαζε μια πολιτεία εμποδίζοντας το νερό που την ύδρευε, και ζητώντας ως λύτρα να τρώει ένα παιδί κάθε ημέρα. 

Ο δρακοκτόνος άγιος επιστρέφει την βασιλοπούλα σώα στον πατέρα της, ζητώντας από τους κατοίκους να βαπτισθούν, και να τιμήσουν την μνήμη του.

Στην καθ'ημάς παράδοση το νερό θεωρείται θείο δώρο προς τα πλάσματά Του, και μόνο ένας αρχαίκακος δράκος, ίσως και ο εξαποδώ ο ίδιος θα είχε το βλάσφημο θράσος να το "ιδιωτικοποιήσει". Σπουδαία υπενθύμιση στους μπερδεμένους καιρούς που ζούμε...

Αυγοτέμπερα σε καμβά επί ξύλου. Διαστάσεις 95Χ150

Οι τρεις ιερείς εθνομάρτυρες από την Σκοπιά Φλωρινης

Δεν γνωρίζω άλλο χωριό που σε διάστημα 40 ετών να θρηνεί τρείς ιερείς θύματα της προσήλωσής τους στο έθνος και στην Εκκλησιαστική τάξη. 

Ο παπα-Κωνσταντίνος και ο παπα-Αναστάσης εφονεύθησαν από την σχισματική Βουλγαρική Εξαρχεία στα σκληρά χρόνια του μακεδονικού αγώνα, για την εμμονή τους στην πατριαρχική κανονικότητα και στην τέλεση των ακολουθιών στα Ελληνικά. 

Ο παπα-Δημήτριος, αδελφός του παπα-Κωνσταντίνου και φλογερός πατριώτης, στοχοποιήθηκε στην Κατοχή 41-44 από τις φιλογερμανικές ενδημούσες στην Φλώρινα Βουλγαρικές δυνάμεις, και απηγχονίσθη τον Αύγουστο του 1943 στην Κλαδοράχη μαζί με τα άλλα 14 θύματα της βαρβαρικής θηριωδίας. 

Από σύμπτωση ή (ελπίζω όχι) από προκατάληψη έκτοτε η Σκοπιά δεν χειροτόνησε άλλον ιερέα από τα παιδιά της.

γυναίκα του χωριού Σκοπιά Φλωρίνης

Η Οσία Σοφία

Η “ζάνταινα” της Κλεισούρας, όπως την θυμούνται οι παλαιότεροι, έζησε την περισσότερη ζωή της στην μονή της Παναγίας πλησίον του χωριού. 

Η παιδική μου μνήμη έχει συγκρατήσει την “γιαγιά-Σοφία” με το τσεμπέρι της και τα λίγα παλιά και τριμμένα ρούχα να ανεμίζουν άκομψα επάνω σε ένα κορμί λιπόσαρκο, σχεδόν εξαϋλωμένο. 

Έφερε επάνω της μεγάλη ουλή από μια εγχείρηση που της είχε γίνει κατά τρόπο θαυματουργικό, την οποία και επιδείκνυε σε μερικούς, παρακαλώντας τους να δούν και να πιστέψουν. 

Μιλούσε με τα πουλιά και τα αγρίμια. Η εντύπωση που έδινε σε όσους την συναντούσαν ήταν ότι δεν ανήκε σε αυτόν τον κόσμο. Γιαυτό και η εδώ παρουσία της έδειχνε μια απόκοσμη σαλότητα. 

Κατατάχθηκε επισήμως  φέτος (2012) στην χορεία των Αγίων.

Η Αγία Χρυσή

(Света Злата)

Γόνος πολύτεκνης και πάμφτωχης χριστιανικής οικογένειας, ζούσε σε ένα χωριό της Αλμωπίας. Η φυσική της ομορφιά προκάλεσε την έλξη ενός Τούρκου προύχοντα, που την απήγαγε, προκειμένου να την κάνει γυναίκα του. Εννοείται πως της ζητήθηκε να αλλαξοπιστήσει. Όμως η αγία αρνιόνταν σταθερά, λέγοντας ότι αποφάσισε να μείνει δοσμένη στον Ένα Ηγαπημένο Νυμφίο. Η άρνησή της αυτή δεν κάμφθηκε, και τελικά οδήγησε στην οργή του Τούρκου, και στο φρικτό της μαρτύριο. Ήταν το έτος 1795. 

Λίγο καιρό αργότερα το συναξάρι της αγίας έτυχε να καταγραφεί από τον Νικόδημο τον Αγιορείτη, από διήγηση αυτόπτου μάρτυρος, και έτσι σώζεται το όνομα και η ιστορία της. Όμως πλείστοι λοιποί Χριστιανοί εμαρτύρισαν εκείνη την περίοδο, δίχως να διασωθεί η επωνυμία τους. 

Η Αγία Χρυσή έμεινε νύμφη πιστή άχρι θανάτου στον εκλεκτό της καρδιάς της, και γιαυτό θεώρησα σωστό να σημειωθεί αυτό παριστάνοντάς την με παραδοσιακή νυφιάτικη περιβολή, στην ταπεινότερη εκδοχή της. Δεν αντιγράφηκε πιστά κάποια συγκεκριμένη, ωστόσο η εικόνα βασίστηκε στην τυπική νυφική φορεσιά από το χωριό Ανταρτικό Φλωρίνης. 

Η μνήμη της τιμάται στις 13 Οκτωβρίου.

Ο Άγιος Ευγένιος Ροντιόνωφ

St. Yevgeny Rodionov (Евгений Родионов)

Ένας τυπικός Ρώσος έφηβος, με την μόνη ίσως διαφορά ότι φορούσε συνεχώς ένα σταυρό που δεν τον έβγαζε ποτέ. Το 1995 κατατάχθηκε στον Ρωσικό στρατό για την θητεία του, όμως λίγο αργότερα, υπηρετώντας στην Τσετσενία αιχμαλωτίστηκε από ομάδα Τσετσένων ισλαμιστών. Μετά από πολύμηνη αιχμαλωσία, του υποσχέθηκαν να του χαρίσουν τη ζωή, αρκεί να βγάλει και να ατιμάσει τον σταυρό που φορούσε, και να αλλαξοπιστήσει. Ο άγιος αρνήθηκε, και αυτό οδήγησε στην φρικιαστική σφαγή του, η οποία μάλιστα και βιντεοσκοπήθηκε, και διαδόθηκε μέσω Διαδικτύου. Ήταν το έτος 1996, ακριβώς η ημέρα των 19ων γενεθλίων του. 

Το μαρτύριό του, αλλά και αριθμός θαυματουργών εμφανίσεών του οδήγησαν στην αγιοκατάταξή του από την Ρωσική Εκκλησία συντομότερα από τα ειωθότα. 

Εδώ επιχείρησα να εικονίσω τον άγιο κατά τον παλαιό τρόπο των στρατιωτικών αγίων, με στρατιωτική όμως περιβολή που παραπέμπει στα τέλη του 20ου αιώνα. 

Η μνήμη του τιμάται στις 23 Μαΐου.

ὥσπερ πελεκὰν...

“Ὥσπερ πελεκάν,

τετρωμένος τὴν πλευρὰν Σου Λόγε,

Σοὺς θανόντας παῖδας ἐζώωσας,

ἐπιστάξας ζωτικοὺς αὐτοῖς κρουνούς.”

(από τα εγκώμια της Μ.Παρασκευής)

Ο αρχαίος μύθος του πελεκάνου που ο ίδιος πεθαίνει για να δώσει το ζωογόνο αίμα του στους νεοσσούς του, προκειμένου αυτοί να σωθούν, προσλαμβάνεται από την Εκκλησία από τα πρώτα κιόλας χρόνια ως αλληγορία του Ιησού Χριστού και του σωτηρίου Πάθους.
Ο αλληγορικός εικονογραφικός τύπος του Χριστού γρήγορα έπαψε να χρησιμοποιείται στην Ανατολή, όμως επιβίωσε στην Δύση, συνήθως όμως ως απλή αναφορά στον μύθο. 

Εδώ επιχειρείται μια πρόταση για επανα-υιοθέτηση του συγκεκριμένου αλληγορικού τύπου στους χώρους λατρείας.

Έκθεση πρωτότυπων εικόνων και λοιπών συναφών θεμάτων Αύγουστος 2012, Πρέσπες. - Συνοδευτικό κείμενο.

Είναι λάθος να φτιάχνουμε εικόνες αντιγράφοντας πιστά τα έργα των παλαιών μαστόρων. Είναι όμως εξίσου λάθος να μην τους σπουδάζουμε και να μην μαθητεύουμε στην τέχνη τους. Στην πρώτη περίπτωση ό,τι φτιάχνουμε είναι άψυχη ρέπλικα, μια επιφάνεια δίχως βαθύτερο περιεχόμενο. Και φυσικά δεν είναι δικό μας. Στην δεύτερη περίπτωση παραβλέπουμε την καταγωγική συνέχεια του καθ' ημάς εικαστικού τρόπου και αποκόπτουμε εαυτούς από την σοφία και τον πλούτο της. Μπορεί η επηρμένη νεωτερικότητα να μας επάγει τον πειρασμό της πρωτοτυπίας ως ανάγκη τάχα, όμως το αποτέλεσμα είναι μια ανερμάτιστη εικαστική Βαβέλ, που πάντως δεν λειτουργεί επ ωφελεία της εκκλησίας και της κοινής ζωής.

Όσο καιρό καταπιάνομαι με την Ορθόδοξη Εικόνα ο προβληματισμός μου έκλωθε μεταξύ των δυο αυτών ημαρτημένων άκρων. Και το βρήκα πολύ δύσκολο να ορίσει κανείς σήμερα το μέτρο, την Χρυσή Τομή ανάμεσά τους.

Αφετηριακής σημασίας είναι η διαπίστωση ότι η δημιουργία ζωντανής τέχνης -εικονογραφικής εν προκειμένω- τελείται μόνον εφόσον προϋπάρχει ζωντανή εκκλησιαστική ζωή και εμπειρία. Ειδεμή θα πέφτει κανείς είτε στο ένα άκρο, είτε στο άλλο. Εφόσον λοιπόν η Εκκλησία υπάρχει, όχι από κεκτημένη ταχύτητα ή ως φολκλόρ, αλλά ως ζώσα δοκιμασία σχέσεων προσώπων, ανθρωπίνων και θείων, τότε αυτονοήτως αναζητά τους τρόπους της τέχνης που θα εκφράσουν την ζωή και την καθημερινώς διευρυνόμενη εμπειρία της.

τ' ἁη-Γιωρκοῦ

Βῆμα-βῆμα μιὰ εἰκονογραφική προσέγγιση δομείται μὲ ὑπόκρουση τὸ δημοτικὸ τραγούδι τῆς Κύπρου, ἀπό τὸ ὁποίο εἶναι ἐμπνευσμένη. Τὸ έργο ἔχει διαστάσεις 95Χ150 ἐκατοστά καὶ εἶναι φιλοτεχνημένο ἐπάνω σὲ ξύλο μὲ πανί, μὲ τήν παραδοσιακή τεχνική τῆς αὐγοτέμπερας.